Đắng cay chữa đau bụng lạnh da, thổ tả

Đắng cay chữa đau bụng lạnh da, thổ tả

Ðắng cay, Sẻn gai - Zanthoxylum planispinum Sieb, et Zuce, (Z. alatum, Roxb, var.
planispinum Rehd, et Wils.), thuộc họ Cam - Rutaceae.

Mô tả đắng cay

Cây nhỡ cao tới 4m, phân nhánh nhiều, có cành dài và thõng xuống, hoàn toàn nhẵn.
Cành có gai dẹp, thẳng hay gần thẳng. Lá kép lông chim, mọc so le, gồm 3-5 lá
chét không cuống, phần giữa của cuống chung có cánh, những lá chót trên lớn
hơn, các lá bên không cân ở gốc; tuyến nhỏ, màu đen ở dưới, không trong suốt,
với ít tuyến lớn trong. Cụm hoa chùm thưa ở nách lá, hoa màu trắng lục. Quả
nang, có một hạch, mở, to 5mm, màu đỏ nâu, có những tuyến thơm, lồi lõm
những u; vỏ quả ngoài dễ tách khỏi vỏ quả trong. Hạt đơn độc, hình cầu màu
đen nhánh.
Hoa tháng 5-6, quả tháng 8-9.

Bộ phận dùng đắng cay

Quả - Fructus Zanthoxyli Planispini; thường gọi là
Trúc diệp tiêu

Hinh ảnh: đắng cay

Nơi sống và thu hái đắng cay

Loài phân bố ở Himalaya, trung và nam Trung
Quốc, Nhật Bản, Philippin. Ở nước ta, cây mọc ở vùng cao của Lào Cai, Cao
Bằng. Cũng được trồng bằng hạt vào mùa xuân. Thu hái quả vào mùa thu, phơi khô.
Thành phần hoá học: Quả chứa 1,5%, tinh dầu. Vỏ chứa 1 chất đắng kết tinh tương tự
Berberin, một chất dầu bay hơi và nhựa; còn có dictamnine. Lá chứa tinh dầu, các chất carbonyl như
Men-nonyl ketone. Chưng cất phân đoạn ceton tự do có linalyl-acetat, sesquiterpen hydrocarbon và
tricosane.

Tính vị, tác dụng đắng cay

Quả có vị cay, mùi thơm, tính ấm, có tác dụng tán hàn, giảm đau, trừ giun.
Cành và gai có tác dụng làm thông hơi, giúp tiêu hoá.

Công dụng, chỉ định và phối hợp đắng cay

Quả và hạt dùng làm thuốc trị sốt, chữa đau bụng nôn mửa,
rối loạn tiêu hoá, ỉa chảy, phong thấp đau nhức, mẩn ngứa, ho ra đờm lỏng. Dùng quả và hạt ngâm
rượu uống, hoặc dùng liều 4-8g sắc uống. Quả còn dùng nhai ngậm chữa đau răng.
Ðơn thuốc:
1. Chữa đau bụng lạnh dạ, thổ tả: Hạt Ðắng cay 8g, sao, tán nhỏ, uống với nước nóng.
2. Ðau bụng giun: Hạt Ðắng cay 8g, Ô mai 12g, sắc uống.